Om na jaren van budgettair wanbeleid de meubelen te redden, wordt een zware inleveringsronde voorbereid. De regering wil niet besparen op de uitgaven aan de farma-industrie, maar wel op de ziekte- en werkloosheidsuitkeringen, pensioenen en gezondheidszorg. We willen dat vermijden door te focussen op de inkomsten, en niet op de uitgaven van de sociale zekerheid. Want de mensen mogen de rekening niet gepresenteerd krijgen. We mogen niet voorbijgaan aan hun dagelijkse zorgen.
We moeten een debat voeren over de herfinanciering van de sociale zekerheid. Een mirakeloplossing bestaat niet, maar als we werken op de volgende acht werven, kunnen we onze sociale bescherming en zekerheid, en dus onze levenskwaliteit, vrijwaren.
Meer volwaardige jobs voor meer sociale bijdragen
De beleidskeuzes van de voorbije jaren waren niet doeltreffend. De Belgische economie groeide trager dan in de rest van Europa. De werkgelegenheidsgroei slabakt. Volwaardige kwalitatieve jobcreatie was dan ook geen beleidsdoelstelling. Het beleid van jobs, jobs, jobs was vooral een beleid van bij-jobs, bij-jobs, bij-jobs, gericht op wie al werk heeft, studenten en gepensioneerden. Voor sommigen is die bij-job hun voornaamste tewerkstelling. Dat heeft gevolgen. Wat met de opbouw van sociale zekerheidsrechten, de toepassing van minimumlonen en beschermingen in het arbeidsrecht? Die mensen blijven in de kou staan.
Minder jobs zonder de sociale bijdragen
De arbeidsmarkt is een pretpark geworden voor bedrijven, met almaar meer statuten die aan de gewone bijdragen van werkgevers en werknemers ontsnappen: studentenarbeid, flexi-jobs, bijklussen tot 6.250 euro per jaar … Om nog te zwijgen van de gunstregimes voor wie sportlui of wetenschappers tewerkstelt. Dat ondergraaft de inkomsten van de sociale zekerheid.
Minder loonvoordelen zonder gewone bijdragen
De voorbije jaren kregen bedrijven veel meer opties om loonvoordelen toe te kennen zonder de gewone bijdragen. Werkgevers proberen werknemers te lokken en te houden door loonvoordelen aan te bieden in de vorm van cafetariaplannen, wat resulteerde in een wildgroei van alternatieve voordelen. Een 'win' voor de werkgever, maar vaak op lange termijn een 'loss' voor de werknemer, die minder socialezekerheidsrechten opbouwt. Bovendien leiden die alternatieve verloningsvormen tot minder inkomsten voor de sociale zekerheid, waardoor de werknemer opnieuw kan worden geraakt. De bescherming van de werknemer en de sociale zekerheid moeten worden gegarandeerd.
Wie de putten graaft, moet ze delven
Als de federale regering moedwillig budgettaire putten graaft in de sociale zekerheid door te goochelen met sociale bijdragen, dan moet ze ook maar instaan voor een volledige compensatie ervan met overheidsmiddelen. Voor de taxshift was dat afgesproken, maar dat werd met de rem op uitgevoerd. Voor de putten gegraven via aparte statuten en alternatieve loonvoordelen is een compensatie via alternatieve financiering afwezig.
Een overheidsdotatie die de vergrijzingskosten volgt
De vergrijzing maakt dat de sociale zekerheid meer inkomsten nodig heeft. De nieuwe financieringswet voor de sociale zekerheid erkent dat. Alleen werden zodanig strenge voorwaarden in de wet ingeschreven dat het principe nooit bedoeld is om te werken. Het is toch normaal om ook in een vergrijzende samenleving solidariteit te organiseren? De stijgende levensverwachting moeten we omarmen.
Iedereen doen bijdragen
De sociale bescherming van de mensen wordt voor een groot deel gefinancierd op basis van sociale bijdragen op één inkomenscategorie: de inkomens uit arbeid. De uitgaven dekken nochtans veel meer (gezondheidszorg voor bijna iedereen, arbeidsmarktmaatregelen, solidariteit). Daarom pleiten we voor een nieuwe bijdrage, die ook de kapitaalinkomens aanspreekt. De opbrengst daarvan gaat rechtstreeks naar de sociale zekerheid.
Strijden tegen loon- en bijdragefraude
Wil de volgende regering écht het grote geld zoeken, dan moet ze de loon- en bijdragefraude aanpakken. De inspectiediensten legden de laatste jaren alleen maar nadruk op de uitkeringsfraude. De strijd tegen de grote fraude moeten ze nog altijd aangaan met de handen op de rug, door een gebrek aan mensen, middelen, bevoegdheden, instrumenten en niet zelden ook aan politieke wil. Investeren in een doorgedreven strijd tegen fraude brengt nochtans op.
Een structurele evenwichtsdotatie
De evenwichtsdotatie om het verschil tussen inkomsten en uitgaven bij te passen, is maar tijdelijk gegarandeerd. Wij vragen vanaf 2021 een structurele evenwichtsdotatie. De huidige dotatie is gekoppeld aan een 'responsabiliseringsmechanisme', om ontsporingen te vermijden. We zouden er anders tegenover staan, mocht er ook voor, pakweg, de minister van Financiën zo'n mechanisme komen. De grote budgettaire ontsporingen zaten de laatste jaren daar, maar zonder enige responsabilisering. Verantwoordelijkheid, dat is kennelijk alleen iets voor gewone mensen.
De voorbije jaren werden keer op keer gaten geslagen in de financiering, ten koste van de sociale bescherming die ons allen zo dierbaar is. Daar moet een einde aan komen.
Mario Coppens, Marc Leemans en Miranda Ulens