Wie wint het debat over de financiële transactietaks?

De lobby vs. het algemeen belang

Onder druk van de financiële lobby blokkeert minister van Financiën Van Overtveldt al maanden Europese onderhandelingen over een financiële transactietaks. De andere Europese landen zijn het getalm beu. Ze eisen dat België op 23 mei bekend maakt of het nu vóor de financiële transactietaks is, dan wel of het de onderhandelingen definitief verlaat. Een belangrijke keuze, die duidelijk zal maken waar de regering van premier Michel echt voor staat.  

Er zijn weinig wetsvoorstellen waar zo druk tegen gelobbyd werd als de financiële transactietaks (FTT). Vanaf het prille begin, toen de Europese Commissie haar plannen voorstelde in 2011, stelde de financiële lobby alles in het werk om de taks te blokkeren. Dat leek aanvankelijk ook te lukken. Gewapend met een budget van miljoenen euro’s, een sterk netwerk en enkele hardnekkige drogredenen, overtuigde de financiële lobby bepaalde lidstaten al snel om af te zien van de kleine taks (het gaat om een heffing van 0,1% tot 0,01% op financiële transacties).

Onder druk van de publieke opinie, die schreeuwde om rechtvaardigheid na de financiële crisis, besliste een tiental landen in 2013 om de financiële transactietaks toch een kans te geven. België, toen geregeerd door een coalitie van socialisten, christendemocraten en liberalen, was één van de meest enthousiaste landen. Dat was geen verrassing: een meerderheid in het Federaal Parlement had in 2004 al principieel vóór de taks gestemd. In 2010 ging ons land zelfs nog een stap verder. Toen pleitte het onder leiding van premier Leterme (CD&V) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel (MR) ook op internationale fora actief voor een financiële transactietaks.

Die positieve houding veranderde abrupt na de verkiezingen van 2014. Charles Michel werd weliswaar premier van België. Maar… de nieuwe minister van Financiën, Johan Van Overtveldt (N-VA), voelde veel minder voor de taks. Hoewel de taks wel in het regeerakkoord opgenomen werd, vonden de argumenten van de financiële lobby bij de N-VA-minister meer gehoor. De laatste maanden toverde minister Van Overtveldt dan ook onophoudelijk argumenten uit zijn hoed om de financiële transactietaks volledig uit te hollen.

Die tegenwerking bleef niet zonder gevolg. Zo werden bepaalde derivaten bijvoorbeeld al vrijgesteld van de taks. Sinds kort wil België ook pensioenfondsen buiten de taks houden, omdat die een negatieve impact zou hebben op pensioenspaarders. Onafhankelijke experten hebben dat argument al talloze keren ontkracht. Maar omdat de Belgische regering halsstarrig bij haar punt blijft, hebben de andere Europese landen uiteindelijk een compromis voorgesteld dat tegemoet komt aan de Belgische eisen.

De uitsluiting van pensioenfondsen is de zoveelste ondermijning van de taks in het voordeel van de financiële lobby. Maar dit betekent dat ook de andere landen aan alle eisen van de Belgische regering tegemoet gekomen zijn. Er is nu objectief gezien géén reden meer om de taks niet goed te keuren. Want hoewel de taks uitgehold is, blijven er redenen te over om de financiële transactietaks in te voeren.

Ten eerste, zo blijkt uit talrijke opiniepeilingen, is een grote meerderheid van de Belgen voorstander van de financiële transactietaks. 56% tot 61% van de Belgen wil dat de taks er komt. Ten tweede is het een bijzonder rijke bron van inkomsten, die broodnodig zijn om armoede en klimaatverandering tegen te gaan. De taks kan tot 22 miljard euro opbrengen voor de 10 Europese landen samen en tot 1,6 miljard euro voor België apart. Ten derde is de financiële transactietaks, zeker na de bankencrisis, ‘een kwestie van elementaire rechtvaardigheid’.  Dat is niet enkel de mening van ngo’s of vakbonden, maar ook van premier Michel zelf. Hij pleitte vorig jaar opnieuw vóór de taks op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Volgende week beslist de Belgische regering of ze het compromis dat die taks mogelijk maakt, aanvaardt of niet. Volgt de regering de positie van premier Michel en kiest ze voor het algemeen belang? Of haalt minister Van Overtveldt het, die de taks, net zoals de financiële lobby, nog het liefst van al ziet verdwijnen? We weten het op 23 mei.