Tijdelijke werkloosheid na een cyberaanval

De sociale zekerheid voorziet de mogelijkheid uitkeringen toe te kennen bij tijdelijke werkloosheid. Naar aanleiding van de recente cyberaanvallen bespreken we de mogelijkheden bij tijdelijke werkloosheid door overmacht.

Werkgevers en werknemers worden steeds vaker het slachtoffer van een cyberaanval. Recent haalden het gemeentebestuur van Willebroek en de groep Picanol het nieuws door de hacking van hun computers.

De hacking start meestal doordat een computergebruiker klikt op de link in een mail die het mogelijk maakt ‘ransomware’ op een computer te installeren. Die versleutelt vervolgens de data op de computer en verspreidt zich razendsnel over alle computers die in verbinding staan met de eerst besmette computer en niet voldoende beschermd werden door beveiligingssoftware. De hackers vragen meestal losgeld te betalen alvorens ze de code vrijgeven die toelaat de systemen te deblokkeren. Het opruimen en herstellen van de systemen is doorgaans tijdrovend en er kan zelfs onherstelbaar verlies van gegevens plaatsvinden, temeer daar gezagsdragers en overheden het ethisch niet verantwoord vinden om losgeld te betalen. De hacking kan dermate ernstige gevolgen hebben dat, zoals bij Picanol, de productie onmogelijk wordt en de werknemers tijdelijk werkloos worden.

Het lijkt ons daarom interessant een overzicht te geven van de regelgeving die toelaat dat werkgevers en werknemers een beroep doen op de sociale zekerheid, waarbij het mogelijk wordt een uitkering aan de tijdelijk werkloze werknemers te betalen.
 

De verschillende aanvaardbare redenen van tijdelijke werkloosheid

We zullen het hebben over de tijdelijke werkloosheid door technische reden, wegens overmacht en omwille van werkgebrek door economische oorzaken. Er bestaat ook nog tijdelijke werkloosheid om medische redenen, wegens slecht weer en nog een paar andere redenen. Alleen de eerste drie hierboven vernoemde stelsels komen hier aan bod, omdat de betrokkenen zich vragen stellen over de mogelijkheden ervan bij de gevolgen van een cyberaanval. Hierbij is het ook interessant om de vergelijking te maken met de gevolgen van de terreuraanslagen van 22 maart 2016. Voor een aantal aspecten kan men immers naar analogie de regelgeving toepassen op de gevolgen van een cyberaanslag.
 

De tijdelijke werkloosheid wegens technische stoornis

Zeer belangrijk is de vraag wie hiervoor in aanmerking komt! Ze kan immers alleen aangevraagd worden voor de arbeiders, uitzendarbeiders en leerling-arbeiders die een alternerende opleiding volgen die erkend is door de Vlaamse of Franse Gemeenschap. Studenten met volledig leerplan komen niet in aanmerking, behalve tijdens de drie maanden verlofperiode na het eind van hun studies als ze dan nog zouden werken onder een studentenovereenkomst. Bedienden komen nooit in aanmerking voor de tijdelijke werkloosheid wegens technische stoornis. Voor de werknemers die verschillende soorten werk uitoefenen, is het type overeenkomst bepalend; het kan dus alleen voor de werknemers met een arbeidsovereenkomst van arbeider. De duur is beperkt tot 3 maanden per aanvraag.

Om erkend te worden als technische stoornis, moet de technische stoornis tijdelijk zijn, van technische aard en liggen binnen het bedrijf, zonder dat er sprake is van een fout of de schuld van een van de partijen. Het moet om een onvoorzienbare gebeurtenis gaan, kortom een geval van overmacht. Omdat er een verband moet zijn met het bedrijfsrisico en omdat het om een onvoorzienbare gebeurtenis moet gaan, kan een gebrek aan onderhoud of een vernieling door een natuurramp of sabotage niet in aanmerking komen voor dit stelsel.

Bij deze laatste voorwaarden wringt het schoentje: enerzijds loopt een werkgever het risico dat hem een gebrek aan onderhoud of een fout aangerekend zou kunnen worden als zijn IT-systemen niet beveiligd zijn met een goed onderhouden beveiligingssoftware; de vraag kan gesteld worden of een goede beveiliging ook niet inhoudt dat er een compartimentering voorzien is zodat je een besmetting van meerdere vestigingen vermijdt; anderzijds gebiedt de logica dat een cyberaanval beschouwd wordt als een externe sabotagedaad. Een werkgever heeft dus drie argumenten om na een cyberaanval niet een technische stoornis als verantwoording van tijdelijke werkloosheid in te roepen: vooreerst moet hij de werknemers nog loon betalen gedurende de eerste 7 kalenderdagen vanaf de technische stoornis; een uitkering is slechts mogelijk vanaf de 8^ste dag; hij kan inbrengen dat de oorzaak buiten het bedrijf ligt en tot slot kan het ook problematisch worden om na een cyberaanval een verschillende regeling in te roepen voor arbeiders en bedienden. Het ligt dus meer voor de hand om een goedkeuring op basis van de volgende verantwoording aan te vragen.
 

Tijdelijke werkloosheid wegens overmacht

Overmacht veronderstelt een plotse, onvoorzienbare gebeurtenis, onafhankelijk van de wil van de partijen die de uitvoering van de overeenkomst tijdelijk volledig onmogelijk maakt. Net zoals de vorige regeling is ze onderworpen aan de goedkeuring door de directeur van het werkloosheidsbureau van de RVA. Deze regeling is mogelijk zowel voor bedienden als arbeiders, alsook uitzendkrachten op voorwaarde dat ze na de werkloosheid terug aan de slag gaan bij dezelfde gebruiker. Voor leerlingen met alternerende opleiding en studenten geldt hetzelfde als wat we hiervoor schreven bij de regeling wegens technische stoornis.

De directeur van het werkloosheidsbureau zal vooral nagaan of er echt sprake is van overmacht. De schuld of een fout van de werkgever of werknemers kan nog steeds de reden zijn van een weigering tot tussenkomst van de sociale zekerheid. Maar een externe oorzaak zoals een natuurramp, een elektriciteitspanne buiten het bedrijf en zelfs wegenwerken of een onvoorzienbaar gebrek aan grondstoffen kan erkend worden. Zo nodig wordt dit beoordeeld per werknemer omdat de volledige onmogelijkheid om te werken voor iedere arbeidsovereenkomst afzonderlijk bekeken wordt.

Principieel mag men dus niet uitsluiten dat een cyberaanval kan leiden tot de erkenning van een volledige tijdelijke werkloosheid wegens overmacht, zelfs in een afdeling of bedrijf waarvan de computers of machines niet onbruikbaar werden door de cyberaanval. Hier is het interessant te verwijzen naar de gevolgen van de terreuraanslagen in maart 2016. Deze terreuraanslagen werden erkend als gevallen van overmacht. De Directie Werkloosheidsreglementering en Geschillen heeft toen naar aanleiding van deze aanslagen de procedures verduidelijkt zowel voor de werkgevers die personeel in of rond de luchthaven van Zaventem tewerkstelden als werkgevers die indirect en buiten de luchthaven getroffen werden. Toen werd bovendien ook verwezen naar de hiernavolgende derde mogelijkheid. Naar analogie kan deze regeling wellicht ook ingeroepen worden na een cyberaanval met vergaande gevolgen.
 

Tijdelijke werkloosheid wegens werkgebrek door economische oorzaken

Na de terreuraanslagen van 2016 werd deze regeling bevestigd als een mogelijkheid voor indirect getroffen bedrijven, bijvoorbeeld in de hotelsector en horeca. Men kan zich voorstellen in een geval van een cyberaanval zoals bij Picanol dat externe bedrijven mee getroffen worden, bijvoorbeeld als leverancier van grondstoffen of als transporteur. Naar aanleiding van de aanslagen werd de mogelijkheid voorzien dat een onderneming door de minister van Werk erkend wordt als een onderneming in moeilijkheden op basis van onvoorziene omstandigheden die op korte termijn een substantiële daling van de omzet, de productie of het aantal bestellingen tot gevolg hebben. Het bedrijf moet dan wel onder andere bewijs leveren van deze substantiële daling en het oorzakelijk verband tussen de onvoorziene omstandigheden en de aanzienlijke daling die leidt tot onvermijdelijk werkgebrek.