De afgelopen maanden waren – op zijn zachtst gezegd – hectisch binnen vakbondsmiddens. Miljoenen mensen beseften van de ene dag op de andere wat het betekende om ‘tijdelijk werkloos’ te zijn. Hoewel het nog te vroeg is om te spreken van ‘post-corona’, vindt de Liberale Vakbond het wél dringend tijd om de balans op te maken van de afgelopen maanden. Onze samenleving heeft behoefte aan een perspectief. Dit perspectief moet – tegen wil en dank – komen van de politiek. We denken graag mee.
Leer uit de fouten van 2008 en druk op de investeringsknop
De keuze, gemaakt in de nasleep van de financieel-economische crisis, was helder. Het financieel systeem overeind houden met overheidsmiddelen, om dan te concluderen dat de overheidskas in het rood stond. Daarna volgde gedurende een decennium een restrictief economisch en budgettair beleid. Het draaide uit op het bevriezen van de lonen en het opleggen van een streng besparingsbeleid, waardoor de binnenlandse consumptie nauwelijks nog groeide en er onvoldoende investeringen plaatsvonden, in het bijzonder door de overheid. Het resultaat van dit beleid was een zwakke economische groei, waardoor de schuldgraad, uitgedrukt als percentage van het bbp, maar niet naar beneden ging. Het Rekenhof, het Monitoringcomité, en ook uzelf, kennen ondertussen het resultaat.
De economische schok is vandaag nog vele malen groter dan in 2008. Voor ons is het duidelijk: een beleid van investeren in plaats van besparen is nodig. Alleen voldoende groei kan de schuld op termijn doen dalen. België is echter niet in staat dit alleen te doen. Een grootschalig herstelplan op EU-niveau, gefinancierd door eeuwiglopende euro-obligaties, dus zonder grote impact op de nationale overheidsfinanciën, lijkt ons aangewezen. Het voorstel van de Europese Commissie is een eerste stap, maar er is veel meer nodig.
Oost West, duurzaam en lokaal best
Een grootschalig Europees investeringsplan moet ook de ecologische, sociale en digitale transitie bevorderen, zodat we kunnen evolueren naar een meer duurzaam economisch model. De coronacrisis illustreert dat een te sterke afhankelijkheid van weinig duurzame producten uit verre bestemmingen niet houdbaar is. Meer lokale productie en kortere ketens zijn nodig. Een versterking van de lokale economie is echter niet mogelijk zonder voldoende binnenlandse consumptie. Een reset van het fiscale systeem kan een versterking van de binnenlandse consumptie waarmaken. Een progressieve duale inkomensbelasting, waardoor mensen netto meer kunnen besteden, zou alvast minstens de koopkracht en dus ook de lokale consumptie, met bijbehorende duurzame tewerkstelling, kunnen versterken.
Dubbele winst: een lagere belastingdruk op arbeid zal niet alleen macro-economisch positieve gevolgen hebben, het zal ook werken aantrekkelijker maken. Indien het kwantitatieve aspect van werken gekoppeld kan worden aan kwalitatieve aspecten, zorgen we er als samenleving voor dat er minder stress, minder burn-outs, maar ook een betere sociale bescherming zal zijn.
Kwaliteitsvolle tewerkstelling als beste buffer
Dat brengt ons bij een volgende vaststelling. Ons sociaal model heeft veel werknemers een vangnet gegeven om hen te helpen de coronacrisis het hoofd te bieden. Tegelijkertijd heeft ze ook de zwakke punten van onze arbeidsmarkt blootgelegd. Jaar na jaar steeg het aantal tijdelijke contracten en het aantal uitzendkrachten. Deze groep wordt crisis na crisis groter, en dat maakt ons ongerust. Want zij krijgen als eersten de rekening gepresenteerd.
Daarom wil de Liberale Vakbond sociale ratio’s invoeren: kwalitatieve tewerkstelling mag gerust wat goedkoper worden. Waarom werkgevers die financiële risico’s willen afwentelen op het individu, niet financieel responsabiliseren via hogere bijdragen op flexi-jobs, uitzend-, tijdelijke en deeltijdse contracten? Dit bekijkt men het best sector per sector. Sommige sectoren zijn nu eenmaal sterker afhankelijk van externe factoren, en hebben een grotere behoefte aan flexibiliteit.
Creativiteit is niet altijd de beste oplossing
Alsof de coronacrisis nog geen leed genoeg veroorzaakte bij veel werknemers en bedrijven, blonken sommige bedrijven daarenboven nog uit in creatieve interpretaties van de rechtsregels. Zieke werknemers die botweg (soms als enigen) tijdelijk werkloos worden, of werkgevers die plots creatief beginnen om te springen met de regels rond gewaarborgd loon, waren schering en inslag de afgelopen periode. Dergelijke misbruiken moeten een halt toegeroepen worden. De baten voor het bedrijf zijn laag, de relatie tussen werknemer en werkgever verzuurt onnodig. Eerste schorsingsgrond telt. Punt.
En de bureauvrouw en -man, die telewerkte voort
Is alles dan kommer en kwel geweest de afgelopen periode? Beslist niet. Voor een grote groep werknemers én bedrijven was telewerk plots een realiteit. Ondanks de moeilijke omstandigheden waaronder dit voor sommigen verliep, hebben velen de voordelen en mogelijkheden van intenser telewerk ontdekt. Zowel werkgevers als werknemers geven al aan hierop na corona sterker te willen inzetten. ACLVB vraagt daarom een versterkt wettelijk kader voor telewerk met een recht voor iedere werknemer wiens job dit toelaat op 2 dagen structureel telewerk en een verplichte vergoeding voor bureaukosten bovenop de bestaande verplichte vergoedingen. Werknemers moeten ook meer inspraak en inzicht krijgen in de digitale technologieën die worden gebruikt bij telewerk, met een bijzondere aandacht voor privacy. Dit vergt een herziening van de interprofessionele cao nr. 39 over de sociale gevolgen van de invoering van nieuwe technologieën.
De eindafrekening volgt altijd op het einde van het derde trimester
Laat er geen twijfel over bestaan: de coronacrisis is niet geëindigd toen de bedrijven weer toestemming kregen om de activiteiten te hervatten. Integendeel. De zwaarste klap voor werknemers zal komen als de bedrijven hun prognoses voor 2021 opstellen. Dit dreigt uit te monden, met wellicht een piek tussen september en november, in een aantal sociale bloedbaden, zoals herstructureringen, in het slechtste geval faillissementen. Ook hier wil de Liberale Vakbond anticiperen op de beleidsmakers, die ongetwijfeld op tv komen vertellen hoe erg ze dit wel vinden. Maak nu al werk van een modernisering van het wetgevend kader rond herstructureringen. Ook de grensbedragen voor de vergoedingen en bevoorrechte schuldvorderingen waarop werknemers recht hebben bij faillissement of sluiting van hun onderneming zijn dringend aan herziening toe. Die bedragen werden sinds respectievelijk 11 en – u leest het goed – 43 jaar niet meer geïndexeerd.
Mario Coppens
Nationaal Voorzitter