Werkbaarheidsmeting 2019 toont stijging werkstressklachten
Hoe werkbaar zijn de jobs op de Vlaamse arbeidsmarkt? Sinds 2004 doen de vakbonden en werkgeversorganisaties daar driejaarlijks een meting over. De eerste resultaten van de werkbaarheidsmeting 2019 zijn nu bekend. “Het toenemend aantal mensen met werkstressklachten is een teken aan de wand”, zegt Gert Truyens, Vlaams Gewestsecretaris ACLVB.
Werkbare jobs … ze zorgen ervoor dat mensen langer gemotiveerd aan de slag te blijven. In het Pact 2020 spraken de vakbonden, werkgeversorganisaties en de Vlaamse regering af om het aantal werkbare jobs te doen stijgen tot 60% in 2020.
Helaas, de werkbaarheid van de jobs in Vlaanderen staat onder druk, zo blijkt uit de werkbaarheidsmeting 2019 van de SERV - Stichting Innovatie en Arbeid.
Gert Truyens, Vlaams Gewestsecretaris ACLVB en lid van het Dagelijks Bestuur en de Raad van de SERV:
“Slechts een kleine helft van de Vlaamse werknemers heeft een ‘werkbare’ job. Belangrijkste oorzaak is het groeiend aantal werkstressklachten. Ruim één op de drie werknemers kampt met psychische vermoeidheidsproblemen.”
Wat is werkbaar werk?
De term ‘werkbaar werk’ werd vijftien jaar geleden gelanceerd door de SERV (de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen, hét overleg- en adviesorgaan van vakbonden en werkgeversorganisaties in Vlaanderen). Werkbaar werk is werk waarvan je niet overspannen of ziek wordt, dat boeiend en motiverend is, dat voldoende kansen biedt om bij te blijven en bij te leren, en dat tot slot voldoende ruimte laat om het met je privéleven te combineren.
“Tussen 2004 en 2013 steeg de werkbaarheidsgraad voor werknemers van 52 naar 55%. In 2016 was er een knik naar beneden tot 51%. Die neerwaartse trend heeft zich verdergezet, de werkbaarheidsgraad bedraagt momenteel 50%. Met andere woorden, de in het vorige decennium geboekte vooruitgang gaat verloren en de doelstelling van het Pact 2020 - een werkbaarheidsgraad van 60% - wordt niet gehaald.”
In detail
Is er dan niets verbeterd? Toch wel: de leermogelijkheden voor werknemers in Vlaanderen zijn er de voorbije vijftien jaar systematisch op vooruitgegaan.
Voor het evenwicht tussen werk en privé was tot 2013 een verbetering vast te stellen, daarna een lichte terugval. De groep werknemers met motivatieproblemen is tot 2010 kleiner geworden, maar nadien opnieuw groter. Het welbevinden op het werk blijft daardoor een belangrijk aandachtspunt op de werkagenda.
Maar het belangrijkste werkbaarheidsknelpunt situeert zich bij werkstress: het percentage werknemers met werkstressklachten is sinds 2013 gestegen van 29,3% naar 36,8%.
Hoewel werkstress in alle bedrijfstakken stijgt, springen een aantal sectoren boven de gemiddelden uit. Dat is met name het geval voor de sectoren onderwijs (46% van het personeel kampt er met werkstressklachten), zorg en welzijn (39%), en de voedingsindustrie (39%). Die drie sectoren hebben samen ruim een kwart van alle werknemers op de Vlaamse arbeidsmarkt in dienst.
Uiteenlopende oorzaken
Aan de basis van de gestegen werkdrukproblemen en stress liggen uiteenlopende tendensen. Er is de krapte op de arbeidsmarkt, waardoor vacatures niet tijdig ingevuld geraken en personeelstekorten op de werkvloer ontstaan. Er is de voortdurende stroom aan veranderingen in businessmodellen en werkmethoden, die de flexibiliteit van werknemers op de proef stelt. Reken daarbij ook de overvloed aan informatie en prikkels via smartphones en andere IT-toepassingen op het werk en in het privéleven. Tot slot wijzen de onderzoekers van de werkbaarheidsmonitor naar de toegenomen assertiviteit en soms ook agressiviteit van klanten, patiënten, leerlingen.
“Met enkel een leuke teambuilding los je het probleem niet op!”
Voor de ACLVB is de conclusie duidelijk: werkbaar werk hoort hoog op de agenda te staan! Zeker nu werknemers voortdurend te horen krijgen dat ze met zijn allen langer aan de slag zullen moeten blijven. Hoe meer werkbaarheidsknelpunten ze hebben, hoe minder ze dat zien zitten.
Gert Truyens: “Sinds het voorjaar 2019 rollen vakbonden en werkgeversorganisaties in Vlaanderen samen met de Vlaamse Regering het Actieplan Werkbaar Werk uit. Op die manier willen we werknemers, werkgevers, zelfstandige ondernemers, ondernemingen en organisaties en sectoren ondersteunen om op het vlak van werkbaar werk echt een versnelling hoger te schakelen. Het actieplan omvat niet minder dan 34 acties, waarbij zowel ondernemingen, individuen zelf als de Vlaamse overheid aangesproken worden.”
Zo bestaat een van de acties voor ondernemingen erin dat de overheid tijdelijk een werkbaarheidscheque van 10 000 euro voorziet met cofinanciering waarmee die ondernemingen een ‘scan’ kunnen aankopen en/of begeleiding inkopen om de werkbaarheid binnen de organisatie in kaart te brengen en ondersteuning kunnen verwerven voor het opstellen van een plan voor een betere jobkwaliteit.
“Het is nu of nooit”, benadrukt Gert Truyens. “Als werkgevers hun arbeidskrachten willen behouden, dienen ze niet uitsluitend degelijke lonen te waarborgen , maar horen ze ook in te staan voor jobs die werkbaar zijn. Laten we ervoor zorgen dat de middelen die de Vlaamse overheid via het Actieplan Werkbaar Werk veil heeft, daadwerkelijk worden aangewend!”
Gert Truyens doet in dat verband een oproep aan de voltallige Vlaamse regering: “Het budget voor meer werkbaar werk is afkomstig van het departement Werk. Maar eigenlijk is de hele Vlaamse regering verantwoordelijk. De regering moet dit thema ruim zien als ze duurzaam naar een nieuw arbeidsmodel in Vlaanderen wil en haar samenleving veerkrachtig wenst te houden. De Vlaamse Regionale van de ACLVB wil dat werknemers de mooie intenties écht gewaarworden. Het moet gaan om grondige verbeteringen, met een langdurig effect. Met enkel en alleen een leuke teambuilding los je het probleem niet op!”
Een pleidooi ook voor ACLVB-afgevaardigden in de bedrijven: “Zet werkbaar werk op de agenda van het sociaal overleg. Zorg dat het bespreekbaar wordt en dat je werkgever stappen zet, de overheidsmiddelen zijn ervoor voorzien!”
Meer weten?
- Download het rapport Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2019 - werknemers
- Kijk zeker ook op www.werkbaarwerk.be.