Dankjewel, sociale zekerheid!
Sabine Slegers over belang van sterke sociale zekerheid in crisistijden en daarna
Eind vorig jaar vierden we 75 jaar sociale zekerheid in België. Dat de sociale zekerheid ons toelaat om wendbaar om te gaan met transities en de economie te stabiliseren in tijden van crisis, schreven we toen in Vrijuit. Wie had verwacht dat nauwelijks enkele maanden later het belang van het stelsel zich zo duidelijk zou aftekenen?
Een gesprek met Sabine Slegers, Nationaal Secretaris ACLVB en - samen met een team medewerkers - de stem van de Liberale Vakbond in de beheersorganen van de sociale zekerheid.
De sociale zekerheid als vangnet: bij een persoonlijke tegenslag of bij een crisis zoals de coronacrisis wordt dat begrip voor veel burgers plots iets zeer concreet …
Sabine Slegers: “Het gaat momenteel om zeer veel mensen, in verschillende takken van de sociale zekerheid. Niet minder dan 1 miljoen landgenoten maken nu in coronatijden gebruik van het stelsel van tijdelijke werkloosheid. Maar ook andere takken van de sociale zekerheid blijken plots opnieuw van essentieel belang. Onze uitgebouwde gezondheidszorg heeft letterlijk levens kunnen redden. En mensen die ziek of uit voorzorg thuis moeten blijven, genieten gewaarborgd loon of een ziekte-uitkering. Bovendien wordt de tak van de beroepsziekten weer gekend: Covid-19 is erkend als beroepsziekte voor werknemers in bepaalde zorgberoepen, en nu ook voor werknemers die tijdens de lockdown in een cruciale sector of essentiële dienst werkten.”
Voor de uitbraak van de coronacrisis was de sociale zekerheid nochtans een domein waar volgens sommigen nog fors kon gesnoeid worden?
“Dat snoeien is jammer genoeg gebeurd. Er <I>ís<P> veel gespaard geweest, te veel. Met de vakbonden hebben we ons daar altijd tegen verzet, op alle mogelijke overlegechelons en in de beheerscomités van de sociale zekerheid, waar onder meer de ACLVB een stem heeft. Ook tijdens manifestaties hebben we de afbraak van het socialezekerheidsstelsel veelvuldig aangeklaagd.
En ook nu met de coronacrisis hebben we aan de alarmbel getrokken en ingegrepen. Wie tijdelijk werkloos is, ontvangt normaal een uitkering die 65% van het begrensd gemiddeld loon bedraagt en moet 312 arbeidsdagen in loondienst binnen een referteperiode kunnen bewijzen. Momenteel, en voorlopig tot eind augustus, wordt dat percentage tijdelijk weer verhoogd naar 70% en zijn de toelaatbaarheidsvoorwaarden versoepeld.
We hebben er eveneens voor gezorgd dat de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen nu tijdelijk on hold wordt gezet, omdat we beseffen dat mensen anders snel in armoede terechtkomen.
Er zijn in het verleden ook heel wat besparingen in de gezondheidszorg geweest, alle witte-woede betogingen en overleginspanningen ten spijt. Het zorgpersoneel zit op zijn tandvlees nu. Ze worden toegejuicht als helden, maar het is erg dat het tot een pandemie moest komen om deze regering te doen beseffen welke waarde de sector echt heeft. Wij vragen al jarenlang om structurele investeringen!”
De sociale zekerheid zorgde ervoor dat mensen snel een reddingsboei kon toegeworpen worden?
“Ja! Ook de ACLVB stond nu mee in de frontlinie om de aanwendbaarheid van het stelsel nog te verhogen en efficiënter te maken. Op nog geen week tijd hebben we voorzien in een vereenvoudigd systeem van tijdelijke werkloosheid. Samen met de informatici van de RVA en de uitbetalingsinstellingen hebben we een vereenvoudigde aanvraagprocedure ontworpen en ter beschikking gesteld van werknemers en werkgevers. De ACLVB-medewerkers hebben daar onmiddellijk op ingehaakt; zij geven het beste van zichzelf om de massale groep tijdelijk werklozen, bovenop de leden die al werkloos waren, zo snel mogelijk te kunnen uitbetalen.
Naast het aspect tijdelijke werkloosheid was de ACLVB er ook bij om de regering te adviseren inzake beroepsziekten - de erkenning van Covid-19 als beroepsziekte voor bepaalde zorgberoepen en in overige cruciale sectoren - en andere domeinen die met sociale zekerheid te maken hebben, zoals de pensioenen en de inkomensgarantie voor ouderen. Daarnaast droegen we bij tot de invoering van het corona-ouderschapsverlof voor werknemers met jonge kinderen.”
Bij de bevolking groeit het besef dat de sociale zekerheid nog voor een hele tijd zeer nodig zal zijn …
“De tijdelijke werkloosheid zal nog een tijdlang aanhouden. Jammer genoeg staan door de coronacrisis ook herstructureringen en faillissementen op til, wat voor sommige werknemers zal uitdraaien op volledige werkloosheid. Je kan je daarbij de vraag stellen of het systeem van degressiviteit even streng als voorheen het corona-tijdperk moet gelden, nu we in volle crisis verkeren en de zoektocht naar werk allerminst eenvoudig is. Ook de aanvraag van ziekte-uitkeringen zal nog een poos aanhouden. Er is de revalidatie van de Covid-19-patiënten, die soms maandenlang kan duren en waarvoor uitgebreide zorgverstrekking nodig is. Ook tijdskrediet zullen we meer nodig hebben.”
Ondanks ons stevig uitgebouwd socialezekerheidsstelsel zien we toch dat meer mensen genoodzaakt zijn zich tot de voedselbank te wenden?
“Helaas, inderdaad. Bij mensen die door de mazen van het net vallen en voor wie geen tijdelijke werkloosheid mogelijk is, denk aan studenten, flexi-jobbers, enz. zien we wat er gebeurt: ze belanden bij het OCMW en bij de voedselbanken. Dat blijkt onder meer uit bevragingen van de universiteiten van Antwerpen, Gent en Leuven, die de impact van de coronacrisis op die organisaties onderzochten. Er is een duidelijke toename wat betreft de vragen naar voorschotten op uitkeringen, en voedselhulp. Niet zozeer bij de bestaande cliënten: het zijn vooral nieuwe mensen die hiervoor komen aankloppen. De voedselbanken zagen op een bepaald moment maar liefst 42 procent nieuwe klanten opdagen.
Ik mag hopen dat dat binnenkort niet het lot wordt van volledig werklozen eens ze op het einde van hun degressiviteit aanbeland zijn.”
Ook aan dit pakket noodmaatregelen hangt een prijskaartje. Zal ons land kunnen blijven betalen?
“De RSZ-cijfers tonen aan dat als de corona-maatregelen tot eind augustus doorlopen, ze een meerkost zullen inhouden van meer dan 5 miljard euro. Een smak geld. Vergeet echter niet dat lang voor corona hier is losgebarsten, er al een gat van meer dan 3 miljard euro in de financiering van de sociale zekerheid zat, als gevolg van de niet-compensatie van de taxshift, waarbij aan de werkgevers onvoorwaardelijk verlagingen van de patronale bijdragen aan de sociale zekerheid zijn toegekend.
Bovendien zal ook het totale budgettaire tekort van ons land enorm oplopen als gevolg van de coronacrisis.
Maar namens de Liberale Vakbond benadruk ik: een beleid met opnieuw besparingen in de sociale zekerheid kan écht niet. De regering zal uit andere vaatjes moeten tappen. De ACLVB herhaalt hierbij haar eerdere visie over andere inkomstenbronnen voor de sociale zekerheid, aan de hand van een rechtvaardige fiscaliteit.
Het is nu meer dan ooit het moment om fundamentele prioriteiten te stellen. Moet het beleid niet eerst en vooral investeren in sociale maatregelen, een goede gezondheidszorg en een sterke sociale zekerheid, die voor de maatschappij en de economie de grootst mogelijke stabilisator is? Wat een overheid investeert in de sociale bescherming van haar burgers, is een maatschappelijke keuze.
Aan de werkgevers zeggen we: vergeet niet dat enkel al de maatregel van tijdelijke werkloosheid ook voor de bedrijven een reddingsmaatregel is, nu veel ondernemingen door de gezondheidscrisis letterlijk hun deuren moeten sluiten.”
Dankjewel, sociale zekerheid?
“Absoluut! Bedenk waar we nu zouden staan zonder onze sociale zekerheid! Laten we ook morgen niet vergeten wat ons vandaag bij onheil overeind houdt! Net zoals bij haar oprichting op het einde van de Tweede Wereldoorlog en zoals in latere crisisperiodes zal de sociale zekerheid ook nu weer haar stabiliserende kracht bewijzen, een buffer die zware schokken opvangt. Sociale zekerheid en economische vooruitgang gaan hand in hand.”