Koopkracht wél aangetast door beleid van de regering-Michel
Eind november verscheen er een Leuvens Economisch Standpunt van de KU Leuven over de financiële werkprikkels en herverdeling onder Michel I, op basis waarvan er in de media wordt gesteld dat de koopkracht van de Belgen met 5,2 % stijgt over de periode 2014-2020 door maatregelen van de regering-Michel. Deze stelling klopt echter niet, belangrijke nuances worden hierbij niet in rekening gebracht.
Ten eerste analyseren de onderzoekers niet de koopkracht van de Belgen, zij analyseren de belastingdruk op het gemiddelde gezinsinkomen per deciel, wat geen vergelijkbare concepten zijn. De koopkracht van een individu neemt toe wanneer deze persoon meer goederen en diensten kan kopen met zijn of haar inkomen dan voorheen. Naast de belastingdruk zijn dus ook de loonontwikkeling en de prijsontwikkeling van essentieel belang, deze worden hier niet in rekening gebracht. Bovendien is de belastingdruk voor een alleenstaande met 40,5 % veel hoger dan voor een gezin, maar deze worden buiten beschouwing gelaten in de studie. Een alleenstaande werd ook harder getroffen voor bepaalde financieringsmaatregelen van de regering Michel, zoals de verhoging van de btw op elektriciteit. Bij de lage inkomensgroepen is er hierdoor bijvoorbeeld sprake van een negatief effect van – 1 % op de koopkracht op gezinsniveau, bij een individu met een laag inkomen zal dat bijna het dubbele zijn.
Reële lonen in dalende lijn
Minstens even belangrijk voor de koopkracht is de ontwikkeling van de lonen en sociale uitkeringen. Wat de lonen betreft is het zo dat de reële lonen in België (dus gecorrigeerd door de prijsontwikkeling) gedurende drie jaar zijn gedaald, als enige land in de volledige Europese Unie. In 2016 en 2017 daalden ze jaarlijks met bijna 1 %. De belastingdruk even buiten beschouwing gelaten is er dus sprake van een sterke daling van de koopkracht tijdens de periode 2015-2017. Bovendien werden de sociale uitkeringen nog harder getroffen door de indexsprong en andere maatregelen van de regering-Michel.
Besparingsmaatregelen
De onderzoekers hebben bij hun cijfers een correctie doorgevoerd voor de hogere btw op elektriciteit en aantal accijnzen, waarmee de regering een beperkt stuk van de belastingverlaging heeft gefinancierd. Men laat echter belangrijke besparingsmaatregelen van de verschillende regeringen buiten beschouwing, hoewel de hogere kostprijs voor bijvoorbeeld openbaar vervoer, kinderopvang en hoger onderwijs ook de koopkracht aanzienlijk hebben aangetast. Er wordt eveneens geen rekening gehouden met het feit dat de belastingverlagingen grotendeels niet gefinancierd zijn en voor een bijkomend tekort in de begroting van 5,49 miljard euro zorgen. Dit komt neer op een bedrag van maar liefst 1.488 euro per belastingplichtige. Indien dit bedrag wordt opgehaald door middel van besparingen in publieke dienstverlening en sociale zekerheid, en hogere consumptiebelastingen, doet dit ruimschoots de beperkte toename van de nettolonen teniet. In combinatie met een daling van de reële lonen kan er dus gesteld worden dat het beleid van de regering-Michel de koopkracht wél aanzienlijk aantast.
Nauwelijks of geen ruimte voor reële loongroei
Bovendien is het zo dat de regering-Michel de wet van 1996 (die de regels voor het bepalen van de loonnorm vastlegt) zodanig streng heeft hervormd, dat er een groot risico bestaat dat er de komende jaren nauwelijks of geen ruimte zal zijn voor reële loongroei. In een periode dat de bedrijfswinsten uit de pan swingen en men overal in Europa grote reële loonsverhogingen verwerft, is het ongezien dat Belgische werknemers daar geen eerlijk deel van krijgen. De koopkracht zou de komende jaren met verschillende procenten moeten toenemen, analoog aan de groei van de bedrijfswinsten en de productiviteit, maar na een periode van daling van de reële lonen, dreigen we ook de komende jaren niet te zullen kunnen genieten van een toename van de koopkracht. Integendeel, door de grote besparingen die ons nog staan te wachten dreigt de koopkracht opnieuw te zullen dalen.